#156. Toxic productivity - Khi năng suất trở thành độc hại
Để thoát khỏi toxic productivity, người lãnh đạo không cần thêm công cụ – mà cần thêm không gian để lắng nghe chính mình.
Sau khi chia sẻ về Hội chứng kẻ mạo danh – cảm giác mình chưa đủ giỏi dù có thành tựu rõ ràng – chúng tôi nhận được một vài phản hồi từ các nhà quản lý rằng họ cũng từng âm thầm trải qua điều đó. Nhưng điều đáng nói hơn là: thay vì dừng lại để nhìn sâu vào những điều đang diễn ra bên trong mình, không ít người tiếp tục lao vào làm việc nhiều hơn, mong rằng “hiệu suất vượt trội” sẽ giúp xua tan cảm giác bất an.
Và thế là một vòng xoáy mới bắt đầu – nơi năng suất không còn là công cụ phục vụ mục tiêu, mà trở thành chiếc mặt nạ để che đi nỗi sợ, sự mệt mỏi, và khoảng trống chưa được lắng nghe bên trong. Năng suất, trong trường hợp đó, đã vượt khỏi ngưỡng lành mạnh và trở nên độc hại. Tuần này, Leader As Coach mong muốn tiếp tục đi sâu với chủ đề “Toxic productivity - Khi năng suất trở thành độc hại”.
Toxic Productivity là gì và vì sao lãnh đạo dễ rơi vào bẫy này?
“Toxic productivity” – tạm gọi là năng suất độc hại – là khi người ta làm việc không ngừng nghỉ, luôn cảm thấy cần phải làm thêm, nhưng không xuất phát từ sự hứng khởi hay mục tiêu rõ ràng. Đây là sự ám ảnh không lành mạnh về việc luôn phải làm việc và đạt được kết quả, đến mức hy sinh sức khỏe thể chất, tinh thần và các mối quan hệ cá nhân. Những người mắc phải thường cảm thấy tội lỗi khi nghỉ ngơi và đo lường giá trị bản thân dựa trên khối lượng công việc hoàn thành hơn là chất lượng hay ý nghĩa của nó. Các dấu hiệu cụ thể có thể dễ dàng quan sát như:
Làm việc quá giờ liên tục: Thường xuyên làm việc ngoài giờ hành chính, vào cuối tuần hoặc ngày nghỉ.
Cảm giác tội lỗi khi nghỉ ngơi: Cảm thấy không thoải mái hoặc lo lắng khi không làm việc hoặc khi dành thời gian cho bản thân.LinkedIn
Bỏ qua sức khỏe và các mối quan hệ: Ưu tiên công việc hơn việc chăm sóc bản thân và duy trì các mối quan hệ xã hội.
Không bao giờ hài lòng với thành tích đạt được: Luôn cảm thấy cần phải làm nhiều hơn, dù đã hoàn thành mục tiêu đề ra.
Vì sao nhà lãnh đạo dễ rơi vào bẫy này?
Các nhà lãnh đạo thường đối mặt với áp lực cao và kỳ vọng lớn, cả từ tổ chức lẫn bản thân, dẫn đến nguy cơ mắc phải toxic productivity:
Áp lực làm gương: Lãnh đạo cảm thấy cần phải thể hiện sự cống hiến và năng suất cao để làm gương cho nhân viên.
Kỳ vọng cao: Mục tiêu tham vọng và trách nhiệm lớn khiến lãnh đạo dễ làm việc quá sức để đạt được kết quả mong muốn.
Văn hóa doanh nghiệp đề cao sự bận rộn: Môi trường làm việc coi trọng việc luôn bận rộn có thể khiến lãnh đạo cảm thấy áp lực phải duy trì hình ảnh đó.
Gắn giá trị bản thân với hiệu suất công việc: Đánh giá bản thân dựa trên thành tích công việc có thể dẫn đến việc làm việc quá mức để duy trì cảm giác tự tin và giá trị.
Tất cả những điều đó khiến việc “được nghỉ ngơi” trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Ngay cả khi cơ thể lên tiếng, tâm trí vẫn tiếp tục đẩy bạn về phía trước như một chiếc bánh xe không thể dừng.
Hệ lụy đến bản thân và tổ chức
Không phải ngẫu nhiên mà ngày càng nhiều lãnh đạo giỏi phải rời vị trí vì kiệt sức. Toxic productivity không chỉ mài mòn năng lượng, mà còn làm lu mờ tư duy chiến lược và khả năng cảm nhận – hai phẩm chất cốt lõi của một người dẫn dắt.
Hệ lụy với chính nhà lãnh đạo:
Căng thẳng kéo dài khiến chất lượng ra quyết định giảm sút.
Mất kết nối với chính mình – không còn biết điều gì thực sự quan trọng.
Sống trong cảm giác “chưa bao giờ đủ” dù đã đạt được rất nhiều.
Tình trạng kiệt sức tinh thần (burnout) dễ bị xem nhẹ, nhưng có thể dẫn đến sụp đổ toàn diện về sau.
Hệ lụy lan tỏa tới tổ chức:
Khi lãnh đạo làm việc không ngừng nghỉ, nhân viên cũng cảm thấy cần làm điều tương tự để “bắt kịp.”
Tổ chức dần thiếu đi những khoảng lặng cần thiết để suy ngẫm, đổi mới và phục hồi.
Một môi trường quá chú trọng đến hiệu suất có thể triệt tiêu sáng tạo, sự đồng cảm và sức sống nội tại của đội ngũ.
Toxic productivity không chỉ ảnh hưởng đến một cá nhân, mà âm thầm định hình văn hóa tổ chức theo hướng thiếu bền vững.
Đọc thêm bài viết: Quản lý căng thẳng | Dấu hiệu, nguyên nhân & giải pháp cho nhà lãnh đạo
Làm thế nào để trở lại với năng suất lành mạnh?
Nếu bạn từng ở trong trạng thái "luôn bận rộn, luôn phải làm thêm, và luôn thấy mình chưa đủ", thì bạn không cô đơn. Với nhiều người, đặc biệt là các nhà lãnh đạo, toxic productivity đến từ nỗ lực sinh tồn trong môi trường kỳ vọng cao và tự áp lực quá lớn.
Vì thế, sự chuyển hóa không bắt đầu bằng việc "dừng lại" hay "làm ít đi", mà bắt đầu bằng việc lắng nghe chính mình với lòng tôn trọng, nhìn lại động lực sâu xa, và từ đó chủ động thiết kế lại cách mình muốn sống và làm việc. Dưới đây là một số gợi ý từ Coach For Life.
1. Tự nhận diện động lực làm việc
Câu hỏi đầu tiên không phải là “Làm sao để nghỉ ngơi mà không cảm thấy tội lỗi?”, mà là “Tôi đang làm việc không ngừng nghỉ vì điều gì?”
Đó là đam mê, hay là nỗi sợ?
Đó là trách nhiệm, hay là sự ép buộc thầm lặng?
Khi ta lắng lại để thành thật với chính mình, khi những tiếng nói phán xét dịu xuống, ta có thể nhìn rõ hơn những động lực thật sự đang điều khiển hành vi. Đây là điểm khởi đầu cho mọi chuyển hóa sâu sắc.
Gợi ý câu hỏi chiêm nghiệm:
“Nếu tôi không cần phải chứng minh điều gì với ai, tôi có còn muốn làm việc theo cách hiện tại không?”
2. Tái định nghĩa giá trị bản thân ngoài hiệu suất
Nhiều nhà lãnh đạo giỏi đã sống rất lâu với niềm tin rằng: “Tôi chỉ xứng đáng được công nhận nếu làm việc liên tục và tạo ra nhiều kết quả tốt”. Niềm tin này khiến năng suất trở thành gánh nặng thay vì là công cụ hỗ trợ.
Hãy thử mở rộng hệ giá trị của bản thân:
Bạn là ai khi không làm việc?
Những điều gì khiến bạn sống một cuộc đời có ý nghĩa, ngoài việc hoàn thành mục tiêu?
Thực hành đơn giản:
Viết lại định nghĩa của bạn về “thành công” – không chỉ dựa trên tốc độ hay khối lượng công việc, mà hãy kết nối nhiều hơn với cảm giác đủ đầy, cân bằng và kết nối bên trong bạn.
3. Tạo không gian phục hồi có chủ đích
Nghỉ ngơi không phải là phần thưởng sau khi làm xong việc, mà là một phần thiết yếu của hiệu suất bền vững. Giống như pin, bạn không thể chờ đến khi cạn sạch mới sạc.
Thiết lập “vùng trắng” trong lịch – những khung giờ không họp, không công việc
Có sự phân chia nhất định giữa công việc và đời sống cá nhân – cả về thời gian và tâm trí
Lên kế hoạch nghỉ ngơi như một ưu tiên chiến lược, chứ không phải điều xa xỉ
Câu hỏi gợi mở:
“Lúc nào tôi cảm thấy thực sự được tái tạo năng lượng? Điều gì khiến tôi thấy thư giãn, nghỉ ngơi và thoải mái? Tôi có làm những việc đó đủ nhiều hay chưa?
Đọc thêm bài viết: Ranh giới cá nhân: Cách thiết lập và duy trì ranh giới cá nhân cho nhà lãnh đạo
4. Làm việc cùng chuyên gia khai vấn
Một coach không giúp bạn làm việc ít hơn hay nghỉ ngơi nhiều hơn, mà giúp bạn thấy rõ điều gì đang thực sự vận hành bên trong bạn. Qua những câu hỏi, sự hiện diện không phán xét, người khai vấn tạo ra không gian để bạn:
Gỡ bỏ những lối tư duy giới hạn
Xác lập lại điều gì là đủ, là xứng đáng, là đáng tin
Thiết kế cách làm việc phù hợp với chính bạn – bền vững, tỉnh thức và nhân văn hơn
Việc làm việc với coach không phải là dấu hiệu yếu đuối, mà là hành động chủ động để lãnh đạo chính mình với sự rõ ràng và kết nối sâu từ bên trong.
Thực hành:
Nếu bạn chưa từng trải nghiệm coaching, hãy thử một buổi với một chuyên gia được tin tưởng – không vì bạn cần “sửa mình”, mà vì bạn xứng đáng được thấy rõ mình hơn.
Nếu bạn đã có coach, hãy dùng thời gian đó không chỉ để giải quyết vấn đề, mà để thiết kế lại cách sống và làm việc phù hợp với con người bạn hôm nay.
Kết luận
Toxic productivity không phải là một vấn đề cá nhân. Nó là sản phẩm của môi trường, văn hóa và cả những giá trị mà chúng ta đã vô thức hấp thụ suốt nhiều năm trong vai trò lãnh đạo. Và khi bạn nhận ra mình đang ở trong vòng xoáy đó, điều bạn cần là một không gian an toàn để nhìn lại, một nhịp chậm để chuyển hóa.
Coaching không chỉ giúp bạn dừng lại – mà giúp bạn đi xa hơn, theo cách phù hợp với chính bạn. Trong vai trò người lãnh đạo, khi bạn thay đổi cách mình hiện diện, lắng nghe, và hành động, bạn không chỉ hoàn thiện chính mình – mà còn tạo ra tác động lan tỏa đến cả đội ngũ và tổ chức. Nếu bạn đang muốn khai mở một hành trình như thế, chương trình Leader As Coach 2025 của Coach For Life chính là nơi dành cho bạn.
Tại đây, bạn sẽ:
Làm chủ kỹ năng coaching để thực sự lắng nghe, kết nối và dẫn dắt người khác hiệu quả hơn.
Rèn luyện sự tỉnh thức và trí tuệ cảm xúc, giúp bạn phục hồi năng lượng, quản trị áp lực và sống hài hòa hơn với vai trò lãnh đạo.
Thiết kế lại cách làm việc không dựa trên áp lực và kỳ vọng, mà dựa trên sự rõ ràng và lựa chọn có chủ đích.
Và quan trọng nhất, trở thành người lãnh đạo mà bạn muốn trở thành – từ bên trong.
Tìm hiểu thêm và đăng ký tại: www.coachforlife.vn/leader-as-coach. Hoặc liên hệ trực tiếp với đội ngũ Coach For Life để được tư vấn phù hợp với nhu cầu của bạn.
Tuần này, chúng tôi mời bạn cùng thực hành bài tập “Lời động viên”. Những lời nói ngọt ngào, ân cần, tử tế, động viên khích lệ vào đúng thời điểm sẽ giúp tiếp thêm năng lượng, sự quyết tâm, và can đảm cho người khác. Trái lại, một câu nói cũng có thể huỷ hoại tâm trạng, động lực và ý chí phấn đấu của ai đó.
Lời nói có sức mạnh khủng khiếp như vậy, nên bạn đừng quên mình có quyền lực đối với những gì mình nói, và thận trọng trong việc sử dụng nó cho những mục đích tốt nhất có thể. Những lời cảm ơn, ghi nhận, tôn trọng từ trái tim chân thành của mình sẽ chạm được đến trái tim và cảm xúc của người khác. Nói bằng cảm xúc thật là điều mà tất cả những ngôn từ hoa mỹ không thể bắt chước được.
Tuần này, hãy thực hành nhiều hơn việc trao đi nhiều hơn những lời động viên, khích lệ cho những người xung quanh.
Leader As Coach là bản tin hàng tuần dành cho tất cả những ai muốn ứng dụng coaching và mindfulness vào công việc và cuộc sống của mình. Tại bản tin này, chúng tôi sẽ gợi ý một bài học lãnh đạo bằng kỹ năng coaching đơn giản, dễ áp dụng. Đồng thời, chúng tôi cũng chia sẻ với bạn một bài thực hành tỉnh thức nho nhỏ để giúp bạn luôn hiện diện trong hiện tại, thấu hiểu bản thân, cân bằng cảm xúc, từ đó làm thật tốt công việc lãnh đạo của mình. Bản tin sẽ được gửi vào 10h sáng thứ 5 hàng tuần.
Nếu bạn cảm thấy bản tin này là hữu ích, hãy chia sẻ nó với những người xung quanh nhé!