#157. Lắng-nghe sâu với 5 thực hành sau
Các thực hành đơn giản, thực tiễn để giúp đội ngũ chuyển hoá thông qua kỹ năng lắng nghe sâu.
“Lắng nghe” – nghe tưởng đơn giản, nhưng lại là một trong những kỹ năng thách thức với một số nhà lãnh đạo. Đôi khi chúng ta cho rằng mình đang lắng nghe, nhưng thực tế, điều ta làm là chờ đến lượt mình nói, hoặc nhanh chóng tìm lời khuyên thay vì thật sự lắng nghe và thấu hiểu. Trong thời đại mà mọi người đều bận rộn, phân tán và dễ bị kích hoạt cảm xúc, lắng nghe không chỉ đòi hỏi kỹ năng – mà còn cần sự thực hành có ý thức.
Bài viết này sẽ giới thiệu 5 thực hành tâm lý giúp bạn lắng nghe sâu hơn, kết nối tốt hơn và dẫn dắt đội ngũ một cách tỉnh thức hơn. Dù bạn là nhà quản lý cấp trung hay lãnh đạo doanh nghiệp, những thực hành này có thể tạo ra khác biệt rõ rệt trong chất lượng các cuộc đối thoại và sự trưởng thành của đội nhóm bạn đang dẫn dắt.
1. Hiện diện Trọn vẹn & Tạm gác Phiền nhiễu (Mindful Presence)
Bộ não con người không được thiết kế để làm nhiều việc cùng lúc. Nhiều nghiên cứu cho thấy đa nhiệm (multitasking) không chỉ làm giảm hiệu suất làm việc mà còn khiến khả năng tiếp nhận và xử lý thông tin bị phân tán. Trong khi đó, tỉnh thức (mindfulness) – trạng thái nhận biết rõ ràng về hiện tại mà không phán xét – đã được chứng minh giúp cải thiện khả năng tập trung, điều tiết cảm xúc và nâng cao chất lượng giao tiếp.
Ứng dụng trong lãnh đạo: Trong các cuộc họp hoặc buổi trò chuyện 1:1, một hành động đơn giản như tắt thông báo điện thoại, đóng laptop,… có thể tạo ra sự khác biệt lớn. Khi bạn thực sự “có mặt”, người đối diện sẽ cảm nhận được điều đó – qua ánh mắt, ngôn ngữ cơ thể và sự lắng nghe không gián đoạn.
Gợi ý thực hành:
Trước mỗi cuộc trò chuyện, dành 1 phút để hít thở sâu, buông bỏ suy nghĩ còn vương lại từ cuộc họp trước.
Trong khi nghe, chú ý cảm giác cơ thể và hơi thở của chính mình để giữ tâm trí không bị cuốn đi.
Đặt câu hỏi cho chính mình: “Tôi có đang hoàn toàn ở đây không?”
Việc hiện diện trọn vẹn không chỉ giúp bạn nắm bắt thông tin chính xác hơn, mà còn tạo ra không gian giao tiếp an toàn và tin tưởng, giúp đối phương cảm thấy được tôn trọng và sẵn sàng mở lòng.
2. Lắng nghe Thấu cảm (Empathic Listening)
Lắng nghe thấu cảm là một năng lực quan trọng trong trí tuệ cảm xúc, đó là khả năng nhận biết, thấu hiểu và chia sẻ cảm xúc của người khác. Nó không có nghĩa là đồng ý, mà là nỗ lực để hiểu thế giới quan và cảm nhận của họ. Thấu cảm là khả năng tiếp nhận trọn vẹn trải nghiệm của người đối diện – cả lời nói, cảm xúc lẫn ngôn ngữ không lời – từ chính góc nhìn của họ.
Ứng dụng trong lãnh đạo: Một nhà lãnh đạo thấu cảm là người không chỉ nghe những gì được nói ra, mà còn cảm nhận được điều đang diễn ra bên trong người nói. Ví dụ, khi một nhân viên chia sẻ về sự căng thẳng, thất vọng hay bối rối, phản ứng tự nhiên của nhiều nhà quản lý là lập tức đưa ra giải pháp. Nhưng đôi khi, điều người kia cần đầu tiên là được lắng nghe và thấu hiểu – chứ không phải được sửa chữa.
Thay vì trả lời vội vàng, bạn có thể dừng lại và hỏi:“Việc đó có khiến bạn cảm thấy như thế nào?”. Chính những câu hỏi như vậy sẽ mở ra không gian để người đối diện nhìn sâu hơn vào cảm xúc của họ – và bạn cũng hiểu rõ hơn điều đang thực sự xảy ra.
Gợi ý thực hành:
Trong các buổi trò chuyện 1:1, hãy chú tâm đến việc lắng nghe mà không cắt ngang hay định hướng. Đơn giản là có mặt và tiếp nhận.
Khi cảm nhận được một cảm xúc, hãy thử gọi tên nó một cách nhẹ nhàng:
“Tôi cảm thấy bạn đang khá thất vọng về cách việc này diễn ra…”
→ Dù bạn nói chưa hoàn toàn đúng, việc cố gắng nhận diện cảm xúc vẫn là dấu hiệu cho thấy bạn đang thật sự quan tâm.
3. Tạm dừng Phán xét (Suspending Judgment)
Chúng ta thường không nhận ra mình đang phán xét – bởi đó là phản xạ tự động của não bộ. Dưới góc độ tâm lý học, thiên kiến nhận thức (cognitive bias) là các khuynh hướng vô thức khiến chúng ta đánh giá tình huống, con người hay ý tưởng một cách chủ quan, dựa trên kinh nghiệm, niềm tin cá nhân hoặc cảm xúc thoáng qua. Khi bạn phán xét quá sớm – dù chỉ là trong ý nghĩ – người đối diện cảm nhận được điều đó. Họ có thể trở nên dè dặt, ngần ngại, hoặc ngừng chia sẻ những điều giá trị nhất.
Ứng dụng trong lãnh đạo: Một nhà lãnh đạo thực hành “tạm dừng phán xét” là người ý thức được các thiên kiến của mình, và lựa chọn gác chúng lại để lắng nghe một cách khách quan hơn. Điều này không có nghĩa là bạn từ bỏ năng lực đánh giá – mà là tạm đặt sang một bên sự đánh giá cho đến khi bạn thực sự hiểu đầy đủ bối cảnh, lý do và cảm xúc đằng sau vấn đề.
Gợi ý thực hành:
Khi nhận thấy mình muốn ngắt lời, bác bỏ hoặc cảm thấy “phản ứng trong lòng”, hãy dừng lại một nhịp thở để quan sát suy nghĩ bên trong bạn.
Tự hỏi: “Mình đang muốn hiểu họ – hay đang cố chứng minh mình đúng?”
“Mình có đang bị chi phối bởi ấn tượng cũ hay thành kiến cá nhân?”
4. Đặt Câu hỏi Mạnh mẽ & Khai mở (Powerful & Open-ended Questions)
Câu hỏi là một công cụ khơi gợi tư duy. Từ góc nhìn tâm lý học nhận thức, các câu hỏi mở có khả năng kích hoạt vùng não liên quan đến tư duy phản biện và sáng tạo, đồng thời khuyến khích sự tự khám phá – yếu tố then chốt trong việc học hỏi và ra quyết định hiệu quả. Ngược lại, câu hỏi đóng (có/không) hoặc câu hỏi mang tính dẫn dắt dễ giới hạn góc nhìn và làm người đối diện trở nên bị động.
Ứng dụng trong lãnh đạo: Là lãnh đạo, việc bạn đặt câu hỏi không chỉ nhằm thu thập thông tin – mà là để kích hoạt tư duy độc lập, khai mở nhận thức và truyền quyền làm chủ cho nhân viên. Thay vì hỏi “Bạn đã làm theo quy trình A chưa?” (hàm ý đúng/sai), bạn có thể hỏi:
“Bạn thấy điều gì trong quy trình này chưa thực sự phù hợp với tình huống hiện tại?”
“Theo bạn, có cách nào tiếp cận khác hiệu quả hơn không?”
Những câu hỏi như vậy không đòi hỏi câu trả lời đúng – chúng mở đường cho sự chủ động trong tư duy và thể hiện quan điểm.
Gợi ý thực hành:
Sử dụng các mẫu câu hỏi bắt đầu bằng “What”, “How” nhiều hơn: “Điều gì đang thực sự làm bạn trăn trở?”; “Nếu bạn có toàn quyền quyết định, bạn sẽ làm điều gì khác đi?”…
Tránh câu hỏi mang tính phán xét ngầm như “Sao bạn không làm theo chỉ đạo?”
Sau khi đặt câu hỏi, giữ im lặng, cho người đối diện thời gian suy nghĩ – đây là lúc tư duy sâu diễn ra.
5. Phản hồi & Tóm tắt để Xác nhận (Reflecting & Summarizing)
Theo các nghiên cứu về giao tiếp hiệu quả, khoảng 70% thông điệp trong các cuộc trò chuyện quan trọng có khả năng bị hiểu sai nếu không được xác nhận lại. Kỹ thuật phản hồi và tóm tắt (active reflection) giúp làm rõ, đồng bộ hiểu biết giữa hai bên và tăng tính chính xác trong truyền đạt thông tin. Đây là kỹ năng then chốt trong cả trị liệu tâm lý, coaching lẫn quản trị nhân sự.
Ứng dụng trong lãnh đạo: Nhiều nhà quản lý cho rằng chỉ cần “nghe hiểu trong đầu là đủ.” Nhưng sự im lặng của bạn có thể khiến người đối diện không chắc chắn rằng họ được lắng nghe đầy đủ – hoặc tệ hơn, khiến họ nghĩ bạn không quan tâm.
Thay vì kết thúc bằng sự im lặng, hãy thử diễn đạt lại điều bạn vừa nghe:
“Theo tôi hiểu, bạn đang cảm thấy dự án hiện tại thiếu sự hỗ trợ từ phòng ban A và điều đó khiến bạn bị quá tải, đúng không?”
“Tóm lại, bạn mong muốn có cuộc họp liên phòng ban trước khi triển khai bước tiếp theo – tôi nắm đúng ý chứ?”
Việc làm này tuy nhỏ nhưng có tác động rất lớn: nó giúp người nói cảm thấy được công nhận, được thấu hiểu và tạo nền tảng vững chắc cho các bước hành động tiếp theo.
Gợi ý thực hành:
Sau mỗi đoạn chia sẻ, tạm dừng và phản ánh lại bằng chính từ ngữ của bạn.
Hãy nói chậm, rõ, giữ giọng điệu trung tính – không đánh giá, không suy diễn.
Kết thúc bằng một câu xác nhận: “Đó có phải là điều bạn đang muốn truyền đạt không?”
Lắng nghe đã trở thành một năng lực lãnh đạo cốt lõi giúp bạn truyền cảm hứng, tạo không gian an toàn và khai mở tiềm năng đội ngũ. Đây chính là những phẩm chất cốt lõi của một Nhà Lãnh Đạo Khai Vấn (Leader As Coach) – một phong cách lãnh đạo hiện đại, tập trung vào việc phát triển con người, trao quyền và thúc đẩy sự tự chủ, sáng tạo trong tổ chức.
Khoá học Leader As Coach gần nhất sẽ diễn ra vào ngày 18 -20/4 tới đây, tại Light House (Hoà Bình) - ngôi nhà tràn ngập ánh sáng và sức mạnh của Coach For Life. Tại đây, bạn sẽ vừa được đào sâu các kỹ năng khai vấn cốt lõi - những kỹ năng chắc chắn tạo ra nhiều sự chuyển hoá trong vai trò lãnh đạo của bạn, vừa có một không gian sâu lắng với chính mình, gần gũi với thiên nhiên, thực hành tỉnh thức. Đây là lần đầu tiên Leader As Coach được tổ chức tại Light House, mà chúng tôi đã đang rất mong chờ được chào đón và đồng hành cùng các bạn trong khoá học đặc biệt này!
Nếu bạn quan tâm hoặc có bất kỳ câu hỏi nào, inbox fanpage Coach For Life để được tư vấn sớm nhất nhé!
Tuần này, chúng tôi mời bạn cùng thực hành tỉnh thức bài tập “Tiếng nói trái tim”. Hãy tin tưởng rằng, trái tim luôn muốn những điều tốt nhất cho chúng ta. Trái tim luôn yêu thương và muốn mách bảo cho chúng ta những điều quan trọng và ý nghĩa.
Làm sao để hiểu được ngôn ngữ của trái tim để không bỏ qua nó? Làm sao để nhận ra đó là những tiếng nói từ trái tim chứ không phải lý trí?
Tiếng nói trái tim thì thường chạm đến những điều không dễ nói ra, những mong ước khát khao thầm kín. Nó nhiều cảm xúc, luôn đầy ắp yêu thương và không bao giờ phán xét dù bạn có thế nào đi chăng nữa.
Tuần này, hãy thử chậm lại, làm tâm trí mình tĩnh lặng và không phán xét, và thử lắng nghe xem trái tim muốn mách bảo bạn điều gì nhé!
Leader As Coach là bản tin hàng tuần dành cho tất cả những ai muốn ứng dụng coaching và mindfulness vào công việc và cuộc sống của mình. Tại bản tin này, chúng tôi sẽ gợi ý một bài học lãnh đạo bằng kỹ năng coaching đơn giản, dễ áp dụng. Đồng thời, chúng tôi cũng chia sẻ với bạn một bài thực hành tỉnh thức nho nhỏ để giúp bạn luôn hiện diện trong hiện tại, thấu hiểu bản thân, cân bằng cảm xúc, từ đó làm thật tốt công việc lãnh đạo của mình. Bản tin sẽ được gửi vào 10h sáng thứ 5 hàng tuần.
Nếu bạn cảm thấy bản tin này là hữu ích, hãy chia sẻ nó với những người xung quanh nhé!